Konstytucja marcowa przewidywała rewizję postanowień ustawy zasadniczej co 25 lat. Nasza „lokalna konstytucja”, czyli Statut Miasta Złotoryja, ukończyła niedawno 21 lat.
Ten najważniejszy samodzielny akt ustrojowy naszej gminy został uchwalony prawie dwa lata przed przyjęciem Konstytucji III RP. Rodzić to może obawy, że mimo licznych nowelizacji, nie zawsze jest on zgodny z ustawą zasadniczą. Poza tym od tego czasu liczne nowelizacje miała ustawa o samorządzie gminnym. Przed 2002 rokiem istniały np. zarządy gmin a burmistrzowie wybierani byli przez Radę Miejską. Po 2002 roku doszło do umocnienia kompetencji organów wykonawczych kosztem organów stanowiących.
Jeszcze niedawno, w maju 2014 roku, wojewoda na wskutek mojego zapytania zwrócił uwagę Radzie Miejskiej w Złotoryi, że § 28 ust. 2 załącznika do Statutu jakim jest „Regulamin Rady Miejskiej” jest niezgodny z art. 61 Konstytucji. Wymieniona jednostka redakcyjna tekstu prawnego stanowiła „Za zgodą Rady obrady mogą być rejestrowane za pomocą środków audiowizualnych”. Konstytucja daje takie prawo każdemu bez pytania o zgodę. Rada niezwłocznie podjęła uchwałę o usunięciu tego przepisu. Nadzór prawny wojewody zalecił Radzie analizę pozostałych przepisów Statutu pod kątem ich legalności. Podobne wątpliwości można mieć także co do brzmienia § 6a ust. 3 statutu.
Wątpliwości może budzić § 26 regulaminu w brzmieniu „Po ogłoszeniu zamknięcia sesji przez Przewodniczącego obrad, Rada jest związana uchwałami podjętymi na tej sesji”. Związanie uchwałami następuje już w chwili podjęcia. Według statutu w przypadku „sesji dwuczęściowych” Rada nie byłaby związana uchwałami podjętymi na pierwszej części sesji w czasie przed drugą częścią sesji, którą mogą dzielić np. 2 tygodnie. Podobne przepisy uchylali już wojewodowie.
Podobnie § 21 regulaminu „(…) W uzasadnionych wypadkach może dokonać zmian w kolejności realizacji poszczególnych punktów porządku obrad” może być sprzeczny z ustawą o samorządzie gminnym. Zmiana kolejności realizacji poszczególnych punktów porządku obrad jest zmianą porządku obrad, która wymaga przegłosowania bezwzględną większością głosów, a w przypadku sesji nadzwyczajnej dodatkowej zgody zwołującego sesję.
W § 18 ust. 4 stanowi się „Po wykonaniu czynności wskazanych w ust. 1–3 Rada uchwala porządek obrad sesji”. Otóż porządek obrad sesji ustala zwołujący sesję, a jedyne głosowanie z nim związane to ewentualna zmiana porządku obrad.
Do jesieni 2014 roku ten sam regulamin dawał prawo inicjatywy uchwałodawczej piątce radnych. Po zmianie statutu było to 3 radnych. W lutym 2015 roku na wniosek Burmistrza wprowadzono Obywatelską Inicjatywę Uchwałodawczą (66 mieszkańców) oraz dopuszczono składanie projektów uchwał przez każdego radnego.
W § 24 regulaminu przewiduje się, że przewodniczący do udzieleniu prawa głosu osobie z publiczności potrzebuje każdorazowej zgody Rady. Czy nie warto aby pozostawiono to autonomicznej decyzji przewodniczącej z możliwością ewentualnego protestu Rady w przypadku nie udzielenia głosu?
Od 2003 roku tekst statutu, mimo licznych nowelizacji, nie doczekał się ogłoszenia tekstu jednolitego. W świetle obowiązującej ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych jest to dość spore zaniedbanie organu stanowiącego.
Od 2013 roku na wniosek Iwo Mateckiego na sesjach Rady Miejskiej obowiązuje głosowanie imienne. Ta kwestia powinna jednak zostać ustanowiona w Regulaminie Rady. Podobnie jak kwestia tego w ilu komisjach maksymalnie może uczestniczyć radny. Może lepiej aby zamiast 4 komisji po kilkanaście osób istniały 4 komisje po kilka osób, które będą obradowały dwa razy częściej?
Podobnie warto aby sporządzane od września 2012 wideorelacje trafiły do Statutu. Art. 19 ustawy o dostępie do informacji publicznej („Organy, o których mowa w art. 18 ust. 1 i 2, sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy swoich obrad, chyba że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady”) daje możliwość zastąpienia protokołów komisji i sesji pełnym zapisem audiowizualnym. Jest to panaceum na pojawiające się od czasu do czasu problemy w znalezieniu protokólanta.
Statut i ustawy milczą na temat tego w jaki sposób powinien być wybierany przewodniczący każdej komisji. Czy Rada powinna wybierać przewodniczącego komisji stałej czy pozostawić to członkom komisji? Warto również określić zasady publikacji dokumentów z działalności Rady w Biuletynie Informacji Publicznej. Należy również zrewidować określenie kręgu wnioskodawców wniosku o nadanie honorowego obywatelstwa miasta.
Statut zawiera także odniesienia do nieobowiązujących już ustaw, np. w § 7 ust. 2. Zawiera także liczne powtórzenia ustaw, co w przypadku zwykłych uchwał jest często jednym z powodów wydawania rozstrzygnięć nadzorczych wojewody o stwierdzeniu ich nieważności. W statucie stwierdza się także, że miasto ma 10,5 km2, a powierzchnia ta od jakiegoś czasu jest nieaktualna, gdyż miasto rozrosło się o przeszło 1 km2.
W zeszłej kadencji funkcjonowała „komisja statutowa”, jednak nie doszła ona do konsensusu. Moim zdaniem jeżeli radni chcą wprowadzić nowe zasady budżetowe, między innymi Budżet Obywatelski (albo tryb procedowania uchwały budżetowej), czy formy udziału mieszkańców w sprawowaniu władzy (np. wysłuchanie publiczne), powinni zacząć od przyjęcia nowego Statutu. To ten dokument jest jedną z podstaw ustrojowych (poza prymatem ustawy o samorządzie gminnym) funkcjonowania gminy. Należy jednak pamiętać, że Statut nie może naruszać postanowień jakiejkolwiek ustawy. Aby tak było wymaga to aby do prac nad statutem zostali wybrani radni, którzy dobrze znają ustawę o samorządzie gminnym oraz podział kompetencji władzy uchwałodawczej i wykonawczej. Podobnie warto aby w trakcie prac nad tym podniosłym aktem prawa miejscowego odbyły się konsultacje społeczne z mieszkańcami.
Statut ujednolicony nieoficjalnie