W Dzienniku Ustaw z 2016 r. pod pozycją 2024 opublikowano ustawę z 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Nowości są istotne.
Ustawodawca wprowadził przymus składania deklaracji VAT w postaci elektronicznej. Oznacza to, że papierowe nie wywołają skutku prawnego. Podzielono tę operację na dwa etapy. Pierwszy dotyczy tych podatników, którzy są:
- zobowiązani do zarejestrowania się jako podatnicy VAT UE,
- dostawcami lub nabywcami towarów albo świadczą usługi objęte mechanizmem obciążenia odwróconego (polega on na tym, że podatek rozlicza nabywca, a nie dostawca/usługodawca); trzeba zwrócić uwagę, że katalog tego mechanizmu od 1 stycznia 2017 r. został poszerzony,
- zobowiązani do składania deklaracji, zeznań, informacji i rocznego obliczenia podatku za pomocą środków komunikacji elektronicznej zgodnie z art. 45ba ustawy o PIT lub art. 27 ust. 1c ustawy o CIT.
Wystarczy przynależność do jednego z wyliczonych zbiorów. Ta grupa ma obowiązek składać deklaracje elektronicznie począwszy od pierwszego okresu rozliczeniowego (miesiąca lub kwartału) przypadającego od 1 stycznia, czyli odpowiednio do 25 lutego lub 25 kwietnia 2017 r.
Wszyscy pozostali podatnicy VAT będą musieli rozpocząć rozliczanie przez Internet od pierwszego okresu rozliczeniowego przypadającego od 1 stycznia 2018 r., czyli rok później.
Również informacje podsumowujące, czyli raporty o transakcjach wewnątrzwspólnotowych i w obrocie krajowym, od 2017 r. muszą być składane elektronicznie oraz w trybie miesięcznym.
Od razu wypada zaznaczyć, że składanie elektronicznych deklaracji nie polega na ich przesyłaniu jako załączników do maila. Służy do tego dedykowane oprogramowanie na Portalu Podatkowym będącym komponentem stron internetowych Min. Fin.
W Kodeksie karnym skarbowym dodał ustawodawca czyn w postaci niezłożenia elektronicznie deklaracji/informacji podsumowującej. Został taki czyn zagrożony karą grzywny za wykroczenie skarbowe.
Ograniczenie prawa do rozliczeń kwartalnych
Nowela ustawy pozbawia możliwości kwartalnego (a nie miesięcznego) składania deklaracji wszystkich, którzy nie kwalifikują się do kategorii tzw. małego podatnika. Zakazem rozliczania w tym trybie objęto dodatkowo małych podatników, którzy:
- zostali zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni – przez okres 12 miesięcy od rejestracji,
- w danym kwartale lub czterech poprzednich dokonali dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy (m.in. wyroby stalowe, paliwa, metale szlachetne, kamery cyfrowe), chyba że w żadnym miesiącu z tych okresów łączna wartość dostaw tych towarów nie przekroczyła 50.000 zł netto.
Zwiększenie limitu zwolnienia podmiotowego
Dotychczas art. 113 ustawy o VAT dopuszczał zwolnienie od podatku tych, którzy w roku poprzednim nie przekroczyli wartości sprzedaży 150.000 zł. Od 1 stycznia pułap został podniesiony do 200.000 zł.
Wymienione zwolnienie jest fakultatywne. Od podatnika zależy, czy wyraża wolę skorzystania z niego. Sytuacja prawna osób, które w 2016 r. przekroczyły limit poprzedni, ale nie przekroczyły obecnego, została uregulowana w art. 18 noweli. Wynika z tego przepisu, że mogą one od 1 stycznia 2017 r. wybrać zwolnienie. Podobne prawo przydane zostało podatnikom, którzy czynności opodatkowane VAT zaczęli wykonywać nie od początku, lecz w trakcie 2016 roku. W takim przypadku limit ustala się w proporcji adekwatnej do okresu prowadzenia działalności.
Z opisanego zwolnienia, z uwzględnieniem nowego już limitu, mogą korzystać także przedsiębiorcy uruchamiający firmę w trakcie 2017 roku. Wybór zwolnienia zasadza się wówczas na przewidywaniach co do wartości sprzedaży do końca roku. Stosuje się proporcjonalne zmniejszenie limitu rocznego. Jeśli więc ktoś rozpocznie czynności opodatkowane od 1 kwietnia 2017 r., to może wybrać zwolnienie pod warunkiem, że jego przewidywana sprzedaż nie przekroczy 150.000 zł (200.000 zł : 12) x 9.
Do ustawy został dodany nowy załącznik. Przybrał numer 14. Jest wykazem usług, do których od 1 stycznia 2017 r. stosuje się mechanizm odwrotnego obciążenia (reverse charge). Zawiera 48 pozycji. Przykładowo, znajdują się tam roboty budowlane związane z:
- budową autostrad, dróg, ulic i pasów startowych,
- budową stadionów i boisk sportowych,
- wznoszeniem budynków mieszkalnych (prace związane z budową nowych budynków, przebudową lub remontem istniejących budynków),
- wznoszeniem budynków niemieszkalnych,
- rozbiórką i burzeniem obiektów budowlanych,
- budową mostów i tuneli.
Przy każdej z 48 pozycji znajduje się szczegółowy symbol usługi według nomenklatury PKWiU.
Zapisał ustawodawca, że w odniesieniu do usług wymienionych w pozycjach od 2 do 48 (czyli praktycznie do wszystkich, z wyjątkiem „przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych”) odwrócony VAT stosuje się wtedy, gdy usługodawca występuje w charakterze podwykonawcy. Dla zaistnienia tego mechanizmu jest też niezbędne, aby obie strony transakcji były zarejestrowanymi, czynnymi podatnikami VAT.
Oprócz usług, regułą reverse charge objęto też dostawę kolejnych towarów, w tym nieobrobione plastycznie złoto, platynę i srebro, biżuterię i wyroby jubilerskie z tych kruszców oraz elektroniczne układy scalone w postaci procesorów. W tym ostatnim przypadku warunkiem jest przekroczenie limitu wartości transakcji w kwocie 20.000 zł.
Przyspieszony zwrot nadwyżki VAT naliczonego nad należnym
Ustawodawca zmodyfikował art. 87 ust. 6. Po zmianie warunki otrzymania zwrotu bezpośredniego w terminie 25 dni są następujące (muszą być spełnione łącznie):
- kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, z wyłączeniem kwoty podatku naliczonego lub różnicy podatku, o której mowa w ust. 1, nierozliczonej w poprzednich okresach rozliczeniowych i wykazanej w deklaracji, wynikają z:
a) faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone za pośrednictwem rachunku bankowego podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju albo rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem, wskazanego w zgłoszeniu identyfikacyjnym, o którym mowa w odrębnych przepisach,
b) faktur, innych niż wymienione w lit. a, dokumentujących należności, jeżeli łączna kwota tych należności nie przekracza 15 000 zł,
c) dokumentów celnych, deklaracji importowej oraz decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34, i zostały przez podatnika zapłacone,
d) importu towarów rozliczanego zgodnie z art. 33a, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, świadczenia usług, dla którego podatnikiem jest ich usługobiorca, lub dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji, - kwota podatku naliczonego lub różnicy podatku, o której mowa w ust. 1, nierozliczona w poprzednich okresach rozliczeniowych i wykazana w deklaracji nie przekracza 3000 zł,
- podatnik złoży w urzędzie skarbowym dokumenty potwierdzające zapłatę podatku za pośrednictwem rachunku bankowego podatnika albo rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, o których mowa w ust. 2,
- podatnik przez kolejne 12 miesięcy poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot w terminie 25 dni:
a) był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
b) składał za każdy okres rozliczeniowy deklaracje, o których mowa w art. 99 ust. 1–3.
W dziale XI ustawy został dodany rozdział 5 o nazwie „Dodatkowe zobowiązanie podatkowe”. Podobne, acz nieco łagodniejsze przepisy funkcjonowały w ustawie przed kilkoma laty.
Kolokwialnie „dodatkowe zobowiązanie podatkowe” nazywane jest sankcją. Organ podatkowy albo organ kontroli skarbowej będzie je nakładał w drodze decyzji administracyjnej, niejako obok zwykłego zobowiązania. Podstawowa stawka sankcji wynosi 30% zaniżenia zobowiązania albo zawyżenia nadwyżki. Ustawa nakazuje ją nakładać wtedy, gdy podatnik:
- nie złożył deklaracji i nie wpłacił podatku, albo
- złożył deklarację, lecz wykazał w niej:
a) kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej,
b) kwotę zwrotu różnicy podatku lub kwotę zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej,
c) kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe wyższą od kwoty należnej,
d) kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, zamiast wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego.
Ustawodawca w wyliczonych przypadkach każe orzec o prawidłowej wysokości tych kwot oraz jednocześnie nałożyć sankcję.
Obniżona stawka to 20%. Zostanie zastosowana wówczas, jeżeli podatnik po zakończeniu kontroli podatkowej (to procedura stosowana przez organ podatkowy) albo w trakcie postępowania kontrolnego (procedura stosowana przez organ kontroli skarbowej) odpowiednio:
- złożył deklarację i wpłacił podatek, albo
- złożył korektę deklaracji uwzględniającą stwierdzone nieprawidłowości i wpłacił podatek lub zwrócił nienależny zwrot.
Wyłączenia
Sankcja nie będzie stosowana w następujących przypadkach:
- przed wszczęciem kontroli (lub postępowania kontrolnego) nastąpi złożenie deklaracji albo odpowiedniej korekty deklaracji oraz zapłata zaległego podatku z odsetkami za zwłokę;
- osób fizycznych, które za ten sam czyn odpowiadają na podstawie Kodeksu karnego skarbowego (chodzi o odpowiedzialność potencjalną a nie faktycznie poniesioną);
- zaniżenie zobowiązania/ zawyżenie zwrotu jest następstwem:
– błędów rachunkowych lub oczywistych omyłek w deklaracji,
– ujęcia podatku należnego lub naliczonego w okresie rozliczeniowym wyprzedzającym okres właściwy albo w okresie po nim następującym, jednak przed wszczęciem kontroli.
Obostrzenie sankcji
Podwyższona stawka sankcji wyniesie 100%. Będzie dotyczyła tej części podatku naliczonego biorącego udział w rozliczeniu, która wynika z faktur:
- wystawionych przez podmiot nieistniejący;
- stwierdzających czynności, które nie zostały dokonane;
- zawierających kwoty niezgodne z rzeczywistością;
- potwierdzających czynności, do których mają zastosowanie art. 58 i art. 83 Kodeksu cywilnego (pozorne, mające na celu obejście prawa).
Potocznie wymienione faktury nazywane są „pustymi”. Nierzetelni przedsiębiorcy za ich pomocą wyłudzają VAT albo zaniżają swoje zobowiązania podatkowe.
Przepisy dotyczące sankcji będą stosowane począwszy od okresów rozliczeniowych przypadających po 1 stycznia 2017 r.
Leszek Boroch
– pracownik Urzędu Skarbowego w Złotoryi