Gminy mogą tworzyć i przystępować do spółek prawa handlowego poza sferą użyteczności publicznej w przypadkach określonych w ustawie o gospodarce komunalnej. W przypadku powiatów art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym stanowi o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.
W książce pod redakcją obecnej Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy autorzy uznali, że Fundusz Poręczeń Kredytowych wychodzi poza zadania o charakterze użyteczności publicznej
Autorzy podręcznika „Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne” (Wolters Kluwer, Warszawa 2017), pod redakcją Hanny Gronkiewicz-Waltz i Marka Wierzbowskiego, jako modelowy przykład wyjścia poza ten zakaz wskazują uchwałę o powołaniu Funduszu Poręczeń Kredytowych. Uzasadniają to brakiem elementów koniecznych do uznania tego rodzaju działalności za realizację zadań o charakterze użyteczności publicznej.
Czym są zadania o charakterze użyteczności publicznej?
Celem zadań o charakterze użyteczności publicznej jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych (art. 1 ust. 2 u.g.k.). Przykładem są spółki wodnokanalizacyjne, lokalny transport zbiorowy, spółki zajmujące się utrzymaniem czystości, zaopatrzeniem w energię.
Czym zajmuje się FPK w myśl umowy spółki?
Celem działania FPK jest wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, w szczególności na terenie powiatu złotoryjskiego poprzez ułatwianie im dostępu do finansowania dłużnego, a także w inny dozwolony prawem sposób (§ 4 ust. 1 umowy spółki).
Przedmiotem działalności Spółki jest:
- działalność trustów, funduszów i podobnych instytucji finansowych (64.30.Z);
- pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania (70.22.Z);
- pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, gdzie indziej niesklasyfikowana (74.90.Z).
Udziałowcy funduszu
Kapitał zakładowy spółki wynosi 300 tys. zł. Udziałowcami spółki są:
- Powiat złotoryjski (100.000 zł)
- Miasto Złotoryja (100.000 zł)
- Gmina Zagrodno (10.000 zł)
- Gmina Złotoryja (10.000 zł)
- Powiatowy Bank Spółdzielczy (50.000 zł)
- Związek Pracodawców Powiatu Złotoryjskiego (20.000 zł)
- Miasto i Gmina Świerzawa (10.000 zł).
Rola powiatu w FPK
Powiat w FPK odgrywa olbrzymią rolę. Siedziba spółki mieści się w Powiatowym Urzędzie Pracy w Złotoryi. W zarządzie FPK zasiada od ponad roku tylko jedna osoba. Tradycja ostatnich lat wskazuje, że prezesi FPK pochodzą ze Starostwa Powiatowego w Złotoryi (co najmniej 3 ostatnich). Od 24 stycznia 2018 r. jest nowy prezes, który zastąpił na tym stanowisku obecną skarbnik powiatu złotoryjskiego.
Co może gmina poza sferą użyteczności publicznej?
Wiemy, że powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej poza sferą użyteczności publicznej. Odpowiedź na to jakiego typu spółki może tworzyć (i przystępować do nich) gmina znajdziemy w art. 10 ustawy o gospodarce komunalnej. Ogółem, jak spojrzy się na brzmienie przepisów, zadania spoza sfery użyteczności publicznej powinny być wykonywane wyłącznie przez spółki kapitałowe, komandytowe, komandytowo-akcyjne. Działalność wykraczająca poza zadania o charakterze użyteczności publicznej nie może być prowadzona w formie samorządowego zakładu budżetowego (art. 7 u.g.k.).
Zgodnie z ust. 1 przepisu, poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
- istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym;
- występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.
Gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich również wówczas, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową (art. 10 ust. 2 u.g.k.).
Ograniczenia dotyczące tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania przez gminę do nich nie mają zastosowania do posiadania przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy, w tym klubów sportowych działających w formie spółki kapitałowej(art. 10 ust. 3 u.g.k.).
Co może województwo poza sferą użyteczności publicznej?
Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki prawa handlowego na zasadach i w formach określonych w ustawie o samorządzie województwa (art. 10 ust. 4 u.g.k.).
Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne oraz przystępować do nich, jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych, wydawniczych oraz na wykonywaniu działalności w zakresie telekomunikacji służących rozwojowi województwa (art. 13 ust. 2 u.s.w.)