Na sesjach Rady Powiatu spotkać można skarbnika, sekretarza, radcę prawnego a także kierowników wydziałów Starostwa. Ułatwia to pracę Radzie, choć zajmuje czas pracy urzędników. Trochę inaczej jest na sesjach Rady Miejskiej gdzie obecni są jedynie burmistrz, zastępca, skarbnik, sekretarz oraz radca prawny. Aberracja jest widoczna, wiec warto odpowiedzieć sobie na pytanie: a jak być powinno?
Statut Powiatu Złotoryjskiego stanowi w § 17 ust. 2:
„W sesjach Rady Powiatu uczestniczą: z głosem doradczym sekretarz i skarbnik powiatu, oraz radca prawny z głosem opiniodawczym. „
W następnym ustępie lokalny ustrojodawca stanowi:
„Do udziału w sesjach Rady Powiatu mogą zostać zobowiązani kierownicy wydziałów Starostwa.”
Podobnie w § 8 ust. 2 Regulaminu Rady Miejskiej:
„W obradach sesji winni uczestniczyć: sekretarz gminy, skarbnik gminy, naczelnicy wydziałów. Poza tym w obradach mogą brać udział przedstawiciele instytucji i urzędów, których dotyczą sprawy stanowiące przedmiot obrad Rady.”
Jednak powyższe postanowienia statutowe są niezgodne z ustawą o samorządzie powiatowym i ustawą o samorządzie gminnym. W art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym czytamy:
„Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.”
Z kolei w art. 35 ust. 2 u.s.p.:
„Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.”
W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym znajdziemy przepisy analogiczne art. 33 ust. 3:
„Kierownikiem urzędu jest wójt”
Oraz art. 33 ust. 5 u.s.g.:
„Kierownik urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.”
Sądy administracyjne wypowiadały się już w podobnej kwestii i stwierdzały nieważność tego typu uregulowań na przykładzie ustawy o samorządzie gminnym (która jak wyżej wskazano zawiera analogiczne przepisy w ustawie o samorządzie powiatowym):
„Przedmiotem rozstrzygnięcia objęte zostały także przepisy § 25 ust. 2 rozdziały V Statutu: „Do udziału w sesjach Rady mogą zostać zobowiązani kierownicy komórek organizacyjnych Urzędu oraz kierownicy miejskich jednostek organizacyjnych”. Zdaniem organu nadzoru przepis stanowi naruszenie kompetencji Burmistrza, jest bowiem sprzeczny z art. 33 ust. 3 i ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym, który przewiduje, że to burmistrz jest kierownikiem urzędu i wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminny jednostek organizacyjnych. Zdaniem strony skarżącej, przepis ten nie narusza powyższego artykułu, nie wskazuje bowiem wykonawcy tej kompetencji możliwości.
Nie ulega wątpliwości, jak trafnie wskazał organ nadzoru, iż do Burmistrza jako wykonującego uprawnienia zwierzchnika służbowego osób wskazanych w § 25 ust, 2 Statutu – pozostaje powierzanie im określonych obowiązków, w tym w zakresie udziału w sesji Rady. Zakwestionowane sformułowanie, nie przewiduje wprost, że Rada Miejska może zobowiązać pracowników urzędu oraz kierowników gminny jednostek organizacyjnych, do udziału w sesji. Niemniej, niewskazanie w postanowieniach Statutu podmiotu, co podniesiono w skardze, który może nałożyć to zobowiązanie, nie eliminuje wątpliwości co do tego, kto może wydać takie polecenie. Statut gminy, jako akt prawa miejscowego jest źródłem prawa obowiązującym na obszarze całej gminy. W tym stanie – nieprecyzyjnej regulacji – jak zasadnie wskazał organ nadzoru – nieuprawnione podmioty, powołując się na zapis statutu, mogą ingerować w kompetencja kierownika urzędu gminy. Obowiązek przestrzegania zapisów statutu, w sytuacji niedoprecyzowania zapisów § 25 ust. 2 Statutu stwarza sytuację, iż ten zapis może być stosowany z naruszeniem obowiązującego porządku, w szczególności art. 33 ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym.”
(Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 21 stycznia 2009 r., sygn. akt III SA/Wr 537/08)
Podobne wyroki sądów administracyjnych:
- Wyrok WSA w Lublinie z 8 marca 2016 r., III SA/Lu 1366/15
- Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 22 czerwca 2011 r., sygn. akt II SA/Go 321/11
- Wyrok NSA z dnia 17 kwietnia 2014 r., sygn. akt II OSK 564/14
Jest to jeden z przykładów wejścia organu stanowiącego i kontrolnego w kompetencje organu wykonawczego. Podobny miał miejsce w kwietniu 2014 r. kiedy Rada Miejska wyznaczyła przedstawiciela Gminy Miejskiej Złotoryja w Radzie Nadzorczej Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Wówczas nieważność uchwały stwierdził Wojewoda Dolnośląski rozstrzygnięciem nadzorczym nr NK-N.4131.163.3.2014.BSZ.
Rada Miejska w Złotoryi prowadzi od przeszło 3 miesięcy prace nad zupełnie Statutem. Nie wiadomo czy te niezgodności z prawem uwzględni. Prace jednak będą musiały lekko przyśpieszyć, gdyż niedługo mają się zmienić zasady regulujące obywatelską inicjatywę uchwałodawczą.
Z kolei w Radzie Powiatu Złotoryjskiego przy okazji powołania Komisji Statutowej wiązano z nią duże nadzieje związane z celem wyeliminowania wielu niezgodnych z prawem przepisów Statutu. – Ze względu na wniosek złożony przez grupę radnych w dniu 28 września 2017 r., potrzebę dostosowania zapisów Statutu Powiatu Złotoryjskiego do obowiązujących przepisów prawa oraz konieczność wprowadzenia innych zmian, proponuje się powołanie Komisji Statutowej do przeprowadzenia analizy obowiązującego Statutu. – tłumaczył jeszcze w październiku przewodniczący Rady Powiatu.
Zmiany okazały się jednak kosmetyczne, więc cel, dla którego powołano Komisję Statutową okazał się niespełniony – ani nie zaopiniowano projektu uchwały radnych ani też nie wyeliminowano z obrotu prawnego niezgodnych z prawem postanowień Statutu. Komisja po nowelizacji Statutu uległa rozwiązaniu. Jej działalność pod względem realizacji celów, przedstawionych przez inicjatora jej powołania, można ocenić jako porażkę Rady.
Tym bardziej, że w kwestii wykroczenia poza materię możliwą do unormowania, poza przywołanymi przypadkami nakładania na pracowników organu wykonawczego dodatkowych obowiązków, można mieć wątpliwości przykładowo (bez wnikliwej analizy) co do:
- zgodności § 31 ust. 2 zdanie drugie – w kwestii wkroczenia w kompetencje organu wykonawczego
- zgodności § 40 ust. 2 z art. 16 ust. 2 u.s.p. – Rada nie może ustanowić maksymalnej liczby członków komisji rewizyjnej (patrz. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 30 sierpnia 2017 r., sygn. akt II SA/Wa 1690/16)
- zgodności § 57 ust. 6 i 7 z wolnym mandatem radnego – nakładanie na niego obowiązku złożenia pisemnie stosownych wyjaśnień swojej nieobecności i pozostawienia możliwości arbitralnej decyzji przewodniczącego Rady lub komisji co do jej przyjęcia skutkiem czego dieta nie ulega zmniejszeniu (patrz Wyrok NSA z dnia 7 sierpnia 2015 r., sygn. akt II OSK 1110/15; Wyrok WSA w Warszawie z dnia 30 sierpnia 2017 r., sygn. akt II SA/Wa 1690/16)
- regulowania m.in. działalności RIO (!) – § 81 regulującego kwestie uregulowane w u.f.p. m.in. w art. 239, 240 u.f.p.
- wielu powtórzeń, np. § 82 ust. 1-2 powtarzającego art. 60 ust. 1-2 u.s.p.; § 82 ust. 3 powt. art. 61 u.s.p.; § 83 ust. 1 powt. art. 63 u.s.p.; § 83 ust. 2 powt. art. 64 ust. 1 u.s.p.; § 84 powt. art. 46 u.s.p.; § 86 ust. 1-3 powt. art. 48 ust. 1-3 u.s.p.; § 87 powt. art. 49 u.s.p.; § 88 ust. 1 powt. art. 50 u.s.p.
- truizmu w § 85
Odnosząc się do pytania zadanego w tytule artykule warto je nieco zmienić i zadać „Kto może uczestniczyć w sesji?”. Zgodnie z art. 61 Konstytucji RP może każdy obywatel.